طراحی الگوی ارزیابی اثرات زیست محیطی و مطالعه عوامل موثر بر انتخاب محل، اجرا و پایش دفن پسماند (landfill)

تخلیه و یا دفن غیر اصولی و بدون توجه به اصول مهندسی و زیست محیطی مواد زائدی که حاصل فعالیت در بخش های مختلف صنعتی و معدنی، کشاورزی، خدماتی و تجاری است، باعث آلودگی آب، خاک، و هوا شده و سلامت انسان و دیگر موجودات زنده را به خطر افکنده است. با گذشت زمان و مشخص شدن اثرات سوء ناشی از دفن غیر اصولی پسماند در محیط و عوارض نامطلوب و مخاطره آمیز آن بر موجودات زنده، ایجاد یک روند طراحی مناسب برای دفن این مواد از الزامات است. یکی از مهمترین مراحل دفن پسماند، غربالگری و انتخاب مکان مناسب برای ساخت و استقرار تاسیسات لازم دفن پسماند است. در انتخاب مکان مناسب برای دفن بهداشتی پسماندهای شهری، عوامل بسیار متعددی تاثیر گذارند. در تعدادی از کشورها، ضوابط و معیارهای متناسب با شرایط جغرافیایی واقلیمی آن کشورها وجود دارد که بجز چند شاخص معین، در سایر موارد بسیار متنوع و غالبا منطقه ای و اختصاصی است. در حالی که در ایران هنوز دستورالعمل و معیارهای مرتبط با محل دفن پسماند های شهری تا کنون طراحی و ارائه نشده است. د راین تحقیق ضمن بررسی ضوابط و دستورالعمل های سایر کشورها و معیارهای عمومی زیست محیطی، معیارهای لازم در مکان یابی دفن پسماندها معرفی و دستورالعمل نهایی برای انتخاب مکان های دفن بهداشتی پسماندها ارائه می شود. برای این منظور، مجموعا 32 معیار که در قالب چهار گروه اصلی زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و زمین شناسی شناسایی، ارزیابی و تعیین دامنه شدند. این معیارها به دو گروه حذف کننده و معیارهای تعیین مکان دفن بهینه (تاثیرگذار)، تقسیم بندی می شوند. تعیین بهترین مکان دفن بهداشتی پسماندها، مستلزم به کارگیری الگویی جامع و با قابلیت های لازم برای تصمیم گیری و حل مساله ای با داده های متغیر و عوامل متنوع است. برای این منظور باید از روش های مختلف تصمیم گیری چند معیاره برای تعیین بهترین سایت بهره جست. این در حالیست که هر یک از روش های مذکور قابلیت ها و محدودیت های خاص خود را دارند. از این رو، ضروری است الگویی ترکیبی از دو یا چند روش، به قسمی طراحی شود که فرآیند تصمیم گیری در امر خطیری مانند تعیین مکان دفن پسماند را با دقت، سرعت و جامعیت لازم فراهم سازد. در این راستا الگویی مبتنی بر روش های ترکیبی تصمیم گیری چند معیاره ارائه می شود تا پس از تعیین سایت های انتخاب شده از مرحله اول، با استفاده از این الگو، و در نظر گرفتن معیارهای تاثیر گذار در فرآیند مکان یابی، بهترین سایت از میان آنها انتخاب شوند. به طوری که از روش فرآیند تحلیل شبکه ای (anp) به منظور ارزیابی اوزان معیارها استفاده می شود، و سپس با کاربرد روش های تلفیقی فازی سلسله مراتبی (fuzzy-ahp) و فازی - topsis ، مسئله انتخاب مکان دفن بهینه پسماند شهری حل می شود. برای ارزیابی قابلیت کاربرد روش، از داده های مربوط به چهارگزینه که پس از اعمال معیارهای حذف کننده در خارج از محدوده های ممنوعه قرار دارند، استفاده و بهترین گزینه از میان این گزینه ها انتخاب شد. نتایج حاصل از دو روش فازی سلسله مراتبی و فازی-topsis نشان دادند که از میان گزینه های انتخاب شده، گزینه سوم بهترین گزینه است و برای تاسیس مکان دفن پسماند مناسب است. با توجه به این که فرآیند تصمیم گیری در مورد مکان یابی دفن بهداشتی پسماندهای شهری، نیاز به محاسبات فراوانی دارد، و در نتیجه زمان بر است و همچنین احتمال وجود خطا در محاسبات وجود دارد، نرم افزاری برای افزایش دقت و سرعت فرآیند تصمیم گیری درباره انتخاب مکان دفن بهداشتی پسماندهای شهری نیز ارائه شد و با کاربرد نرم افزار برای داده های 4 گزینه انتخاب شده، مشخص شد که گزینه سوم بهترین گزیته است و در نتیجه قابلیت نرم افزار تایید گردید.